Iłów

Wieś. Siedziba urzędu gminy.

Dawna wieś książęca występująca początkowo pod nazwą Gylów należąca przejściowo w latach 1224-49 do klasztoru Cystersów w Sulejowie, następnie własność prywatna. Od 1506 r. miasto. Rozwój jako ośrodka miejskiego powolny zapewne wobec bliskiego sąsiedztwa innych, dobrze prosperujących miast – Sochaczewa i Gąbina. Pewne ożywienie gospodarcze zapoczątkowane dopiero w 1760 r. po sprowadzeniu tu osadników niemieckich. Koloniści w 1775 r. założyli pierwszą w tej części Mazowsza parafię ewangelicką, a Iłów stał się głównym ośrodkiem ewangelickim na tych ziemiach. Od 1795 r. miasto zostało włączone w skład-zaboru pruskiego. W latach 1807-15 w Księstwie Warszawskim. Od 1815 do 1918 r. w Królestwie Polskim. W 1846 r. dobra iłowskie zostały wykupione z rąk prywatnych przez rząd rosyjski i włączone do tzw. księstwa łowickiego. W 1869 r. nastąpiła utrata praw miejskich.

W czasie I wojny światowej znaczne zniszczenie Iłowa. Po wybuchu II wojny światowej mający poniżej 50 lat mężczyźni – potomkowie kolonizatorów niemieckich – zostali internowani i skierowani na wschodnie rubieże Polski. Kolumna internowanych pod Garwolinem została ostrzelana przez samoloty niemieckie, a wielu z nich zginęło. Wydarzenie to później niemiecka propaganda przypisała celowym działaniom konwojujących kolumnę Polakom. Hitlerowcy, aby podsycić wrogie nastroje wśród potomków kolonizatorów niemieckich wobec Polaków, zorganizowali w 1940 r. na miejscowym cmentarzu ewangelickim uroczysty pogrzeb mężczyzn poległych pod Garwolinem. Po II wojnie światowej ewangelicy z Iłowa zostali wysiedleni.

Założenie urbanizacyjne z wydłużonym, prostokątnym rynkiem. Kościół par. pw. Znalezienia Krzyża Świętego, murowany, zbudowany w 1781 r., zniszczony w czasie I wojny światowej, odbudowany w 1921 wg proj. Henryka Kudery, spalony w 1948 r., odbudowany wg proj. Brunona Zborowskiego, mający cechy późnego baroku. Elewacja frontowa dekorowana pilastrami toskańskimi i zwieńczona łukowatym szczytem. Salowy z wyodrębnionym, węższym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Wewnątrz m.in. późnogotycka rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego z przełomu XVI i XVII w. Obok murowana dzwonnica z 1 poł. XIX w. Kościół otacza murowane ogrodzenie z 4 kaplicami, zbudowane w 1 poł. XIX w.

Dwór murowany zapewne z XVI w., przebudowywany w 1855 r. i w XX w., obecnie ośrodek zdrowia.

Na cmentarzu rzymskokatolickim kaplica cmentarna zbudowana na przełomie XVIII i XIX w„ powiększona w 1866 r. Drewniana, konstrukcji zrębowej, oszalowana. Na planie prostokąta o ściętych od wsch. narożach. Na kalenicy sygnaturka. Wnętrze jednoprzestrzenne. Mogiły ok. 650 żołnierzy polskich poległych we wrześniu 1939 r., głównie z 14 DP armii „Poznań”. Pomniki nagrobne upamiętniające żołnierzy polskich poległych we wrześniu 1939 r„ żołnierzy 57 pułku piechoty poległych we wrześniu 1939 r. oraz żołnierzy i partyzantów poległych w walkach w latach 1939-45.

Cmentarz ewangelicki, na którym wiele żeliwnych nagrobków z XIX i pocz. XX w.

Dawny dom pastora z 2 poł. XIX w., murowany i tynkowany, parterowy, stojący obok rozebranego w 1945 r. neogotyckiego zboru ewangelickiego

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *