uroczysko Palmiry

8 km na płd. zach. znajdujące się w Puszczy Kampinoskiej uroczysko Palmiry, z cmentarzem ofiar wojny. W okresie międzywojennym ulokowane tu były składy amunicji i zaopatrzenia dla obrony Warszawy i Modlina. Magazyny z nie wykorzystanymi zapasami zostały wysadzone przez wycofujących się do Warszawy Żołnierzy polskich we wrześniu 1939 r. Niemcy później rozebrali pozostałe budynki i wybrali to miejsce na masowe egzekucje. Do dnia dzisiejszego zachowały się tu doły po wysadzonych w powietrze budynkach, nasypy prowadzące do magazynów, pozostałości bram oraz tradycyjne nazwy uroczysk leśnych (np. Wartownia, Wybuch, Prochownia). Na cmentarzu pochowanych jest ok. 2200 osób zamordowanych przez Niemców w okresie od grudnia 1939 r. do lipca 1943 głównie na terenie Puszczy Kampinoskiej. Cmentarz urządzony został wg częściowo tylko zrealizowanego proj. Ewy Śliwińskiej w końcu lat czterdziestych. Inicjatorem utworzenia cmentarza był proboszcz parafii w Łomnej ksiądz Edward Gregorkiewicz. Z odnalezionych w lesie zbiorowych mogił ekshumowano wtedy szczątki ofiar egzekucji na powstający cmentarz. Na cmentarz przeniesiono również szczątki ofiar z miejsc innych egzekucji, m. in. z Lasów Chojnowskich. Mogiły ofiar egzekucji były starannie maskowane przez Niemców, jednak dzięki oznaczeniom stosowanym przez polskich leśników po zakończeniu wojny udało się odnaleźć: 21 mogił w pobliżu cmentarza palmirskiego (1793 ofiary), 4 w Laskach (115 ofiar), 3 na Łużu (83 ofiary), 1 na Szwedzkich Górach (96 ofiar), 1 w Wólce Węglowej (15 ofiar) i 3 w Stefanowie (102 ofiary). Miejsca mogił, Z których ekshumowano szczątki ofiar, oznaczone są obecnie betonowymi krzyżami. Wśród zamordowanych przeważali mężczyźni (zidentyfikowano ciała tylko 17 kobiet). Znaczna część ofiar została wymordowana wg specjalnie przygotowanych przez Niemców przed atakiem na Polskę list zawierających nazwiska działaczy politycznych i społecznych oraz inteligencji (tzw. akcja A-B). Byli to m.in. Mieczysław Niedziałkowski (1893-1940) – działacz PPS, Maciej Rataj (1884-1940) – działacz SL 1 marszałek Sejmu, Jędrzej Ciemiak (1886-1942) – działacz ludowy, Janusz Kusociński (1907-40) – sportowiec, Witold Hulewicz (1895-1941) – poeta, prozaik i tłumacz. Część mogił na cmentarzu palmirskim jest symboliczna. Wielu mogił zbiorowych nie udało się odnaleźć. Zdecydowana większość ofiar przywożona była z więzień warszawskich, tylko 1 kwietnia 1941 r. w rejon Palmir przywieziono 20 mężczyzn z Łowicza, w tym wiceburmistrza, oficerów 10 pp., prezesa Stronnictwa Ludowego i redaktora lokalnego pisma. Obok cmentarza ołtarz połowy do uroczystości patriotyczno-religijnych i muzeum (oddział Muzeum Historii m. st. Warszawy). Ekspozycja muzeum ukazuje m.in. przedmioty i dokumenty odnalezione w trakcie prac ekshumacyjnych, historię walk we wrześniu 1939 r. oraz konspirację i walki żołnierzy AK Zgrupowania „Kampinos”.

W odległości 2 km na płd. wsch. od uroczyska Palmiry – Pociecha. Osada w Puszczy Kampinoskiej. Strażnicówka KPN w otoczeniu zgrupowania pomnikowych dębów szypułkowych. Na początku sierpnia 1944 r. żołnierze AK strącili nad Pociechą niemiecki samolot wojskowy. Jak opisuje J. Krzyczkowski w „Konspiracji i powstaniu w Kampinosie”, jeden z lotników niemieckich posiadał odznaczenie bojowe – Krzyż Żelazny za walki we wrześniu 1939 r. Przy bitej drodze pomnik-krzyż „Je-rzyków” upamiętniający bitwę stoczoną od 29 sierpnia do

2 września 1944 r. przez liczącą ok. 100 osób grupę młodzieży, dowodzoną przez por. (później awansowany do stopnia płk.) Jerzego Strzałkowskiego pseud. „Jerzy” (1907-91), ze współpracującym z Niemcami rosyjskim oddziałem RONA (Russkaja Oswoboditiełnaja Narodnaja Armia). Wykazała ona szczególne okrucieństwo wobec mieszkańców Warszawy i dopuściła się wielu zbrodni. Została przez Niemców skierowana do Puszczy Kampinoskiej, gdzie zatrzymała się w Truskawiu. Jej straże zauważyły przemieszczający się oddział „Jerzyków” i rozpoczęły walkę pozycyjną. W końcowej fazie bitwy rozstrzygającą nocną szarżę na żołnierzy RONA wykonał znajdujący się na terenie Puszczy Kampinoskiej przybyły tu z ziemi nowogródzkiej polski oddział pod dowództwem ppor. Adolfa Pilcha pseud. „Góra”, „Dolina”. Poległo ok. 250 Rosjan, pozostali uciekli. Po tej bitwie RONA została rozformowana, a jej żołnierze przyłączeni do armii gen. Własowa. W bitwie tej poległo 16 „Jerzyków”. Pochowani są na cmentarzu wojennym w Wierszach. Pomnik w Pociesze ma kształt odznaki „ Jerzyków” i został wykonany wg proj. Henryka Kotowskiego i Izabeli Dziuby. Co roku w rocznicę walk odbywają się tu spotkania ocalałych uczestników walk oraz uroczystości patriotyczno-religijne. Przypomnieniem tej bitwy jest pomnik w niedalekim Truskawiu upamiętniający ofiary wojny i partyzantów AK. Jednym z elementów tego monumentu jest działo zdobyte przez żołnierzy „Doliny”.

Na płn. od pomnika „Jerzyków” Ćwikowa Góra. Według legendy nazwa pochodzi od zbója Ćwika, który miał tu swoją siedzibę, natomiast jego tak nazywano, bo „ludziom w ciało ćwieki wbijał”.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *